Weblog Alex Reuneker

Laatst bracht een van mijn twee student-assistenten het werkwoord control-f'en op. Hoe spel je dat eigenlijk?

Eerst maar even de betekenis: het werkwoord control-f'en duidt het indrukken van twee toetsen op je toetsenbord aan, control en f (...), waarmee je kunt zoeken in een document of op een webpagina.

Foto door Paul Zoetemeijer on Unsplash.

Dan de vervoeging; het werkwoord staat niet in de officiële woordenlijst op https://www.woordenlijst.org, maar het lijkt me dat het werkwoord als volgt wordt vervoegd: ik control-f, * jij/hij/zij control-f’t*, zij control-f'en, wij hebben gecontrol-f’t. Na afkortingen in werkwoorden, zoals in sms’en en cc'en, komt een apostrof en dus ook na de f van control-f'en, waarin de f immers voor find staat. Een koppelteken tussen ge- en control lijkt me niet nodig, zoals dat wel geschreven wordt bij ge-sms’t en ge-cc’t, maar daarin is het grondwoord een afkorting. Control-f'en lijkt daarmee meer op een werkwoord als copy-pasten, waarbij je gecopy-pastet en niet ge-copy-pastet schrijft.

Aanstaande donderdag en vrijdag, 3 en 4 april 2025, vinden de Neerlandistiekdagen plaats aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Daar presenteren mijn student-assistent Mette Rebel en ik de resultaten van een door Digital Humanities gefinancierd onderzoek naar spelfouten bij homofone werkwoorden voor het gereduceerd bezittelijk en persoonlijk voornaamwoord je; kort gezegd het verschil tussen 'Word je piloot?' en 'Wordt je broer piloot?' Hieronder vind je het abstract.

Hoewel de regels betrekkelijk simpel zijn, blijft werkwoordspelling voor velen een worsteling (Sandra, Frisson & Daems, 1999). Leerlingen en studenten presteren ondermaats en ook docenten in zowel het basis- als voortgezet onderwijs hebben de spellingregels niet genoeg in de vingers, hoewel deze groepen het erover eens zijn dat correcte grammatica en spelling van belang zijn (Coppen, 2009, p. 236). Volgens Borsten en Jongenelen (2012) neemt het aantal spelfouten bij werkwoorden weliswaar af naargelang het schoolniveau stijgt, maar blijft de spelling van homofone werkwoorden voor het gereduceerde voornaamwoord je, ook bij de beste spellers uit 6 vwo, een probleemcategorie. Het voornaamwoord je kan in deze zinnen immers de zwakke vorm van zowel het persoonlijk voornaamwoord jij zijn (‘Wellicht word je/jij piloot’), als van het bezittelijke voornaamwoord jouw (‘Wellicht wordt je/jouw broer piloot’; zie ook Odijk, 2003, pp. 16-18), met een verschil in spelling tot gevolg.

In deze bijdrage onderzoeken we dit nog weinig empirisch benaderde probleem aan de hand van twee vragen. De eerste vraag is in hoeverre er een associatie bestaat tussen spelfouten in homofone werkwoorden en de twee functies van het gereduceerd voornaamwoord je. De tweede vraag luidt in hoeverre er een correlatie bestaat tussen leerjaar en aantal gemaakte spelfouten bij dit verschijnsel. Daartoe vergeleken we in een grootschalige data-analyse (zie ook Reuneker & Dunning, 2023; Reuneker, 2024) de werkwoordspelling van leerlingen. Homofone werkwoorden die voorafgaan aan je blijken inderdaad een probleemcategorie. Op basis van de beschikbare literatuur en een kwantitatieve analyse trekken we een conclusie en formuleren we concrete aanbevelingen voor taaladviesdienst en -onderwijs.

Zie het gehele abstract inclusief referenties op https://www.reuneker.nl/files/papers/rebel_reuneker_neerlandistiekdagen_2025.pdf.

Wellicht tot donderdag en vrijdag bij de Neerlandistiekdagen!

Aanstaande vrijdag, 31 januari, vindt De Grote Taaldag 2025 plaats aan de Universiteit Utrecht. Daar presenteren mijn student-assistent Franka Hogewoning en ik resultaten van een door Digital Humanities gefinancierd onderzoek naar spelfouten bij de gebiedende wijs in het voortgezet onderwijs. Hieronder vind je het abstract.

Een merkwaardig soort pv [persoonsvorm]’ noemt Van den Toorn (1984, p.12) de gebiedende wijs, die geschreven wordt als de stam van het werkwoord (cf. Broekhuis, Corver & Vos, 2015, p. 87), zoals in (1).

(1) Bied hun een drankje aan.

Een werkwoord als bieden kent in de tegenwoordige tijd verschillende spellingen bij eenzelfde uitspraak (ik bied, jij/hij biedt) en eerder onderzoek laat zien dat dergelijke homofone werkwoorden zelfs bij geoefende spellers fouten veroorzaken (Sandra et al., 2001).

Aangezien bij de gebiedende wijs geen onderwerp zichtbaar is, verwachten wij in deze categorie meer spelfouten bij homofone werkwoorden (stam+t i.p.v. stam) dan bij andere homofone persoonsvormen, een effect dat mogelijk beïnvloed wordt door concurrentie van zinsinitiële persoonsvormen voorafgaand aan je, zoals in (2), en, wellicht in afnemende mate, de archaïsche meervoudsimperatief, zoals in (3).

(2) Bied je/biedt je broer hun een drankje aan?

(3) Komt allen tezamen.

In deze lezing vergelijken we op basis van een grootschalige data-analyse (zie Reuneker & Dunning, 2023) spelfouten bij de gebiedende wijs met die bij overige homofone persoonsvormen. We laten zien dat middelbareschoolleerlingen op elk niveau meer moeite hebben met de gebiedende wijs dan met andere persoonsvormen, hoewel havo- en vwo-leerlingen de vorm steeds beter onder de knie krijgen.

Zie het abstract inclusief referenties op https://www.reuneker.nl/files/papers/hogewoning_reuneker_grote_taaldag_2025.pdf.

Wellicht tot vrijdag bij De Grote Taaldag!